موضوع حجاب مهم‌ترين موضوع اجتماعي و حتي سياسي در كشور بوده است.

آيا تقابل در زمينه حجاب به نفع نظام سياسي است؟

از آغاز سال 1402 و در يك ماه اخير، موضوع حجاب مهم‌ترين موضوع اجتماعي و حتي سياسي در كشور بوده است. با سخنان سردار رادان مبني بر آغاز مقابله با بدحجابي از شنبه 26 فروردين اين موضوع وارد فاز جديدي شد و بسياري از كاربران شبكه‌هاي اجتماعي با انتشار تصاوير خود كه بدون روسري در خيابان‌هاي شهر قدم مي‌زنند نسبت به آن واكنش نشان دادند. بسياري معتقدند كه اين افزايش تقابل‌ها در زمينه حجاب به نفع نظام سياسي نيست؛ آنها معتقدند اين برخوردها به ‌مثابه پوست خربزه‌اي است كه جرياني افراطي زير پاي نظام سياسي گذاشته است تا براي آن بحران درست كند و در اين بحران به حيات خود ادامه دهد. اما آيا واقعا چنين است و اين تقابل در زمينه حجاب تبديل به بحراني بدتر براي نظام سياسي مي‌شود؟ بياييد ماجرا را از زاويه‌اي ديگر و از سمت نهادهاي مدافع اين طرح‌ها ببينيم. اگر تقابل در زمينه حجاب براي نظام سياسي بحران‌ساز باشد، بعيد است كه اركان مختلف آن متوجه اين موضوع نباشند.

• 1402/01/28

جایگاه دین در ایران امروز 

نسبت وزن دین و وزن‌دهی به دین: آخرین خاک‌ریز

دین در عصر مدرن، به‌خاطر عمل‌کرد مردم دین‌دار و دیگر نیروهای دینی برای بسیاری از متفکران سیاسی و اجتماعی و فیلسوفان بدل به موضوع اندیشه است و در واقع موضوع‌شده‌گی‌ی سیاسی دین به‌نحو همه‌جانبه‌ای رخ داده است. در اروپا این نوع موضوع شده‌گی‌ی دین در قرن هفده به خاطر جنگ‌های دینی بین کاتولیک‌ها و پروتستان‌ها به اوج خود رسید و در ایران هم اکنون بعد از تجربه‌ی یک حکومت دینی به اوج خود رسیده است. پرسشی که بسیاری از صاحب‌نظران را درگیر خود کرده این بوده است که در درون نظم اجتماعی-سیاسی چه جای‌گاه و مکانتی باید به دین داده شود و در چه مواردی دین مجاز است نقش ایفا کند و در هدایت امور دخالت کند. با تشکیل یک حکومت دینی در ایران در چهل و چهار سال اخیر و نحوه‌ی عمل‌کرد آن، اکنون در ایران دین‌اندیشی نه فقط متفکران که بسیاری از مردم را به‌نحوی درگیر خود کرده است. اکنون برای بسیاری از افراد این پرسش مطرح است که به دین در ایران آینده چه‌ جای‌گاهی باید داده شود؟

• 1402/01/24

علي  در محراب عبادت شهید  شد  به دليل عدلش

مردي بر بلنداي تاريخ

اگر قرار باشد فقط يك شاخص براي اميرالمومنين تعيين كنيم، بايد بگوييم: «علي مرد عدالت است.» يعني علي (ع) به وسيله عدالت شناخته شده است. نقل است در روزي مانند اين روزها كه علي(ع) ضربت مي‌خورد و شهيد مي‌شود، هاتفي ندا مي‌دهد: «علي (ع) در محراب عبادت شهید شد به دليل عدلش.» افراد و جرياناتي كه تحمل عدالت علي را نداشتند درصدد از بين بردن اين مرد الهي افتادند. علي(ع) شخصيتي است كه هم در 23 سالي كه در ركاب پيامبر بود و هم 4 سال و 8 ماه حاكميت‌شان، الگويي ارايه مي‌كند كه فرزندان آدم براي همه تاريخ مي‌توانند با افتخار عظمت انسان را فرياد بزنند. در اميرالمومنين صفات مختلفي است كه در همه انسان‌ها جمع نمي‌شود، به همين دليل ايشان را جمع اضداد مي‌دانند. يعني صفاتي كه در انسان‌هاي مختلف وجود دارد و برخي ضد ديگري هستند، همه در وجود اين انسان متعالي جمع شده است.
اعتماد

• 1402/01/23

توانا بود هر كه دانا بود سيروس شايق:

قصه شكل‌گيري طبقه متوسط ايراني

خاستگاه‌هاي شكل‌گيري طبقه متوسط ايراني كجاست؟ اين طبقه يا گروه يا قشر اجتماعي، چگونه شكل گرفت و چطور توانست در نزاع گروه‌ها و طبقات، دست بالا را بيابد؟ سيروس شايق پژوهشگر تاريخ معاصر و مطالعات اجتماعي، در كتاب خواندني و مهم «توانا بود هر كه دانا بود» بر موضوع دانش انگشت تاكيد گذاشته و نشان مي‌دهد كه چگونه نخبگان اين طبقه توانستند با به دست گرفتن علم مدرن و نهادهاي مربوط به آن به سكانداران قطار پيشرفت جامعه ايران به معنايي كه از اين مفهوم در نظر داشتند، بدل شوند. مارال لطيفي پژوهشگر علوم اجتماعي اين كتاب را ترجمه كرده است. مدرسه ترديد در نشستي با حضور مولف و مترجم اين كتاب و ابراهيم توفيق و مهدي يوسفي به نقد و بررسي اين كتاب پرداخته است. حسين شيخ رضايي مديريت اين جلسه را به عهده داشت. آنچه مي‌خوانيد گزارشي از مباحثي است كه در اين جلسه مطرح شد.

• 1402/01/16

‌ یعنی این اعتراضات همان شکافتن است؟

هدهدهای کوچک، ما را از نگاهی نوین به جهان آگاه می‌کنند

من مسئله را فراتر از جنسیت و حتی سن می‌بینم. با وجود اینکه آغازگر و نماد این جریان یک «زن» بود و «زنان» نیز فعالانه در آن حضور داشتند، یا همه می‌گفتند که نوجوانان کم‌سن و سال در خیابان‌ها هستند و حضور بیشتری دارند. اگر بخواهم میدانی را توصیف کنم که این اعتراضات در آن رخ داد و کم‌وبیش در داخل و خارج ادامه پیدا کرد، با آن برخورد و تحلیل شد و همه اینها... اول باید بگویم که الگوهای فرهنگی مشترکی در حال تکرارشدن است.

• 1402/01/14

تاريخ مقاومت‌هاي خشونت‌پرهيز به ويژه در قرن بيستم، تاريخي باشكوه است.

تاريخِ اميد و آغوش‌هاي گشوده

اما شايد بتوان گفت، مهم‌ترين قله‌ها در تاريخ مبارزه‌ها و مقاومت‌هاي بدون خشونت، نخست گاندي و سپس مارتين ‌لوتركينگ بودند كه انديشه‌ها، روش‌ها و شيوه مبارزه آنها براي بسياري الهام‌بخش بود. اين دو، آموزگاران و مبارزان بزرگي بودند كه عدم‌ خشونت را به عنوان يك اصل و آيين در زندگي خود قرار دادند و با نگرشي اخلاق‌گرايانه، قدرت مبارزه بدون خشونت را به جهانيان نشان دادند. شخصيت‌هايي كه اخلاق و سياست را جدا از هم تعريف نمي‌كردند و به تعبير مري كينگ: « هر دو، آيين رواداري و گفت‌وگو را تبليغ مي‌كردند و با آن مي‌زيستند.» خوشبختانه ما در كتاب «مهاتما گاندي و مارتين لوتركينگ: قدرت مبارزه عاري از خشونت» اثر «مري كينگ» كه با ترجمه شهرام نقش‌تبريزي منتشر شده است، مي‌توانيم با بخشي از ديدگاه‌هاي اين دو شخصيت بزرگ و ستودني آشنايي يابيم كه بسيار مغتنم است.

• 1402/01/14

اندیشمندان و چهره های فرهنگی

فقیه و روشنفکر و احتکار معنا

احمیده النیفر در این متن تلاش می‌کند نشان دهد که پدیده‌ای به نام روشنفکر عربی در تقابل و واکنش به نقش معرفتی-اجتماعی فقیه شکل گرفته است و از آنجایی که فقیه در ساختار عربی اسلامی، واسطه بین نظام اجتماعی و نظام ارزشی بوده، تقابل روشنفکر با او یک تقابل رادیکالِ معرفتی-سیاسی است. در ادامه او بیان می‌کند که اگرچه روشنفکری عربی در بدو امر ماهیّتی انتقادی داشته است اما به تدریج با کنارگذاشتن فقیه و به دست آوردن قدرت در ساختار سیاسی، کارکرد انتقادی خود را از دست داده و معنای اصلاح و نوسازی را در انحصار و احتکار خود قرار داده است.

• 1402/01/11

مهمترین تصویر بازرگان، تصویر یک رجل سیاسی است

بازرگان؛ یک قرن روشنفکرى دینى در ایران، در آزمون قدرت

سارا شریعتی نوشت: عنوان بحث من، یک قرن روشنفکری دینی در آزمون قدرت است. نخست نگاهی به یک قرن روشنفکری دینی در زندگی مهندس بازرگان خواهم داشتکه چهره ی شاخص اولین نسل این نحله است و در بخش دوم بحثی در این مورد که چطور پروژه فکری بازرگان به طور خاص و روشنفکری دینی به طور عام در کشورهای اسلامی، در آزمون قدرت و شرایط اورژانس سیاسی، یا به سایه می رود (همچون در نمونه سید جمال) یا ناتمام می ماند (همچون در نمونه ی علی عبدالرازق) یا حتی تغییر مسیر می دهد (در نمونه ی رشید رضا یا سید قطب).

• 1402/01/10

در مقابل فقدان رویکرد سیاسی و اتخاذ آرایش جنگی

بازبینی ارزش‌ها و تبیین مفهوم”ملی” و ” منافع ملی”

وضعیت سیاسی ‌امروز ایران به گونه‌ای رقم خورده است که به نظر می اید تحلیل منسجمی درباره وضعیت موجود بین نیروهای سیاسی وجود ندارد؛ تحلیلی که از دل آن بتوان یک استراتژی که افق روشنی در پیش روی نیروها و جامعه بگذارد، وجود ندارد. در شرایط کنونی نیروهای سیاسی دچار چه وضعیتی هستند که نه‌ می‌توانند جامعه و نه نیروهای دیگر را به یک اقناع تحلیلی از شرایط برسانند؟ این عدم وفاق تحلیلی از کجا نشات‌ می‌گیرد؟

• 1401/12/29

گفتاري از مصطفي ملكيان

اميدآفريني در عصر نااميدي

نوع يك: اميد به امر مطلوب ممكن‌الوقوع
 گاهي اميد به رويدادي در آينده است كه اين رويداد اولا مطلوب است و ثانيا اين رويداد امكان وقوع دارد يعني ممكن‌الوصول است، اگرچه صعب‌الوصول است و به آساني قابل تحقق نيست. يعني چهار ابزار من يعني علم و تجربه و قدرت تفكر و عمق فهم من مي‌گويد اين رويداد محال و ممتنع نيست، اما تحققش دشوار است. ما معمولا در كاربرد اميد به اين معنا از آن توجه داريم. 

• 1401/12/28