ملی مذهبی _ همزمان با سقوط بشار اسد و کاهش نفوذ روسیه و ایران در سوریه، ترکیه این وضعیت را یک فرصت تاریخی می‌بیند تا منافع ژئو استراتژیک خود را پیش ببرد و در رقابت برای سلطه منطقه‌ای، بر ایران برتری یابد. در نتیجه، آنکارا با سرعت در حال تنظیم موقعیت خود برای دستیابی به این هدف است.
پیش از تحولات اخیر، فهرست خواسته‌های ترکیه در سوریه عمدتاً شامل سه مورد اصلی زیر بود:
- از بین بردن تهدید فرامرزی ناشی از «نیروهای دموکراتیک سوریه» که عمدتاً متشکل از «یگان‌های مدافع خلق / ی‌پ‌گ» و وابستگان آن در سوریه است و در عین حال از حمایت ایالات متحده برخوردار است.
- ایجاد شرایط برای بازگشت بیش از ۳ میلیون پناهجوی سوری ثبت‌شده که در حال حاضر در ترکیه زندگی می‌کنند.
- و حفظ برتری در رقابت همیشگی ولی ناگفته خود با ایران و روسیه.
آنکارا اکنون مسیری را می‌بیند که می‌تواند در هر سه جبهه و شاید حتی بیشتر از آن پیشرفت کند.
این در حالی است که با گذشت بیش از دو ماه از سقوط رژیم اسد در هشتم دسامبر (۱۸ آذر)، ایران که متحد اصلی رئیس جمهور مخلوع سوریه بود، هنوز نتوانسته است با حاکمان جدید در دمشق ارتباط برقرار کند.
فاطمه مهاجرانی روز سه‌شنبه چهارم فوریه (۱۶ بهمن) در پاسخ به سؤال درخصوص برخی اخبار مبنی بر رد و بدل پیام بین ایران و سوریه، عنوان کرد: «هیچ پیامی بین دو کشور مبادله نشده و ما خواهان سوریه امن و آرام برای مردم این کشور هستیم و امیدواریم مردم این کشور در آرامش زندگی کنند.»
پیش‌تر یکی از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران ایران گفته بود که «ما سوریه را از دست دادیم. ضربه خوردیم… باختیم، بد هم باختیم… ضربه خوردیم، خیلی هم برای ما سخت بود.»
زمزمه‌های همکاری ترکیه و حاکمان جدید سوریه
در گرماگرم تحولات خاورمیانه، احمد شرع، رئیس جمهوری موقت سوریه روز یکشنبه «اولین سفر خارجی» خود را انجام داد و راهی عربستان سعودی شد. او روز سه‌شنبه در دومین سفر خارجی خود نیز به ترکیه سفر می‌کند و با مقامات این کشور در آنکارا دیدار خواهد کرد.
به گزارش رویترز، احمد شرع، رئیس‌جمهور موقت سوریه و رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه قرار است روز سه‌شنبه در آنکارا درباره یک توافق دفاعی مشترک مذاکره کنند. چهار منبع مطلع به این خبرگزاری اعلام کردند که این مذاکرات شامل ایجاد پایگاه‌های هوایی ترکیه در نواحی مرکزی سوریه و همچنین آموزش ارتش جدید سوریه خواهد بود.
ترکیه که یکی از اعضای ائتلاف نظامی ناتو می‌باشد، مدت‌ها از مخالفان مسلح و سیاسی سوریه در برابر بشار اسد حمایت کرده بود. آقای اسد در اواخر ماه دسامبر بر اثر حمله برق‌آسای شورشیان که توسط نیروهای هیات تحریر شام تحت رهبری آقای شرع هدایت می‌شد، از قدرت برکنار شد.
ترکیه در تلاش است تا نقشی اساسی در شکل‌گیری سوریه جدید ایفا کند و جای خالی ایران را پر کند، که این امر می‌تواند به رقابت با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس دامن بزند و نگرانی‌هایی را برای اسرائیل ایجاد کند.
این اطلاعات از سوی یک مقام امنیتی سوری، دو منبع امنیتی خارجی مستقر در دمشق، و یک مقام ارشد اطلاعاتی منطقه‌ای ارائه شده است که همگی به دلیل عدم مجوز برای صحبت با رسانه‌ها، خواسته‌اند نامشان فاش نشود.
این اولین باری است که جزئیاتی از یک توافق دفاعی راهبردی میان رهبران جدید سوریه، از جمله ایجاد پایگاه‌های بیشتر ترکیه فاش می‌شود.
این پیمان می‌تواند به ترکیه اجازه دهد پایگاه‌های هوایی جدیدی در سوریه ایجاد کند، از حریم هوایی سوریه برای اهداف نظامی استفاده کند و نقش اصلی را در آموزش نیروهای ارتش جدید سوریه ایفا کند.
رهبری جدید سوریه ارتش سابق و گروه‌های مختلف شورشی را منحل کرده و در حال ادغام آن‌ها در یک فرماندهی نظامی جدید است.
این منابع در عین حال خاطرنشان کردند که انتظار نمی‌رود این توافق در روز سه‌شنبه نهایی شود.
پایگاه‌های هوایی ترکیه در سوریه
به گفته این منابع، مذاکرات شامل ایجاد دو پایگاه هوایی ترکیه در منطقه وسیع بیایان مرکزی سوریه، معروف به «بادیه»، خواهد بود.
یکی از مقام‌های نهاد ریاست‌جمهوری سوریه به رویترز گفت که آقای شرع در دیدار با آقای اردوغان درباره «آموزش ارتش جدید سوریه و همچنین مناطق جدید استقرار و همکاری» گفت‌وگو خواهد کرد، اما به جزئیات محل استقرار نیروها اشاره‌ای نکرد.
ریاست‌جمهوری ترکیه و وزارت دفاع سوریه هنوز به درخواست اظهارنظر درباره این موضوع پاسخ نداده‌اند.
فخر‌الدین آلتون، مدیر بخش ارتباطات نهاد ریاست‌جمهوری ترکیه روز دوشنبه اعلام کرد که اردوغان و شرع درباره آخرین تحولات در سوریه و اقدامات مشترک برای بازسازی اقتصاد سوریه و برقراری ثبات و امنیت گفت‌وگو خواهند کرد.
یک مقام وزارت دفاع ترکیه که با مذاکرات میان وزارتخانه‌های دفاع دو کشور آشنا است، به رویترز گفت که اطلاعاتی درباره ایجاد پایگاه‌های ترکیه در سوریه و آموزش نیروهای سوریه در چارچوب یک توافق دفاعی ندارد.
نقش دفاع هوایی ترکیه
به گفته منابع اطلاعاتی منطقه‌ای و امنیتی سوریه، پایگاه‌های مورد بحث به ترکیه اجازه خواهند داد تا از حریم هوایی سوریه در برابر هرگونه حملات احتمالی دفاع کند.
کرملین روز دوشنبه تأیید کرد که روسیه نیز در حال مذاکره با دولت جدید دمشق درباره سرنوشت دو پایگاه نظامی خود – یک پایگاه دریایی در طرطوس و یک پایگاه هوایی در نزدیکی شهر ساحلی لاذقیه – در سوریه است.
مرهف ابوقصره، وزیر دفاع جدید سوریه در مصاحبه‌ای در ماه ژانویه به رویترز گفت که رهبران جدید این کشور به دنبال ایجاد روابط قوی در منطقه هستند و خاطرنشان کرد که «از طریق همین روابط، [سوریه] قادر خواهد بود که نیروی نظامی خود را به خوبی بسازد.»
او بدون اشاره مستقیم به ترکیه افزود: «اگر این روابط به سطح مشارکت در زمینه تسلیحاتی، آموزش، دفاع هوایی یا سایر مسائل منجر شود، از آن استقبال خواهیم کرد.»
یک مقام اطلاعاتی منطقه‌ای اظهار داشت که پایگاه‌های هوایی احتمالی شامل «فرودگاه نظامی پالمیرا» و «پایگاه تی‌فُر ارتش سوریه» است که هر دو در استان حمص قرار دارند.
پیامی به نیروهای کُرد
این مقام اطلاعاتی گفت که ترکیه تمایل دارد پایگاه‌هایی را در این مناطق ایجاد کند تا پیامی به نیروهای کُرد شمال شرق سوریه، معروف به «یگان‌های مدافع خلق / ی‌پ‌گ»، ارسال کند.
آنکارا ی‌پ‌گ را به‌عنوان شاخه‌ای از «حزب کارگران کردستان / پ‌ک‌ک» می‌داند. پ‌ک‌ک گروهی است که از سال ۱۹۸۴ علیه دولت ترکیه شورش کرده و از سوی ترکیه و ایالات متحده به‌عنوان یک سازمان تروریستی شناخته شده است.
ترکیه پیش از این تهدید به حمله نظامی علیه «ی‌پ‌گ» کرده بود، اما در حال حاضر از اقدام فوری خودداری کرده است، چرا که مذاکراتی درباره سرنوشت این نیروها در جریان است.
یک مقام وزارت دفاع ترکیه به رویترز گفت که هیات‌های نظامی ترکیه و سوریه هفته گذشته دیدگاه‌های خود را درباره «پتانسیل‌های دفاعی و امنیتی به‌ویژه مبارزه مشترک با سازمان‌های تروریستی که تهدیدی برای هر دو کشور محسوب می‌شوند» تبادل کردند.
او افزود: «نشست‌های ما بر اساس نیازهای پیش رو ادامه خواهد یافت.»
یاسر گولر، وزیر دفاع ترکیه در دسامبر اعلام کرده بود که آنکارا «آماده است در صورت درخواست دولت جدید سوریه، حمایت‌های لازم را ارائه دهد.»
او همچنین گفته بود که ترکیه ممکن است درباره حضور نظامی خود در سوریه با دولت جدید این کشور گفت‌وگو کند و در صورت «بروز شرایط ضروری»، این موضوع را مورد ارزیابی مجدد قرار دهد.
