ملی مذهبی _ جلسه وعده داده شده «شورای‌عالی فضای مجازی» برای تحقق اصلی‌ترین وعده انتخاباتی «مسعود پزشکیان»، در نهایت ۴دی۱۴۰۳ برگزار شد و نتیجه آن نه «رفع فیلترینگ»، که تاییدی مجدد بر اینترنت طبقاتی بود.
مسعود پزشکیان، حدود شش ماه پیش و در جریان رقابت‌های انتخاباتی با انتشار پیامی در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی «ایکس» که در ایران فیلتر است، نوشت: «اینترنت را باید آزاد کنیم.» پزشکیان که پس از پیروزی در انتخابات برای اجرای این وعده تحت فشار شدید افکار عمومی بود، بارها تاکید کرد که براساس نظر «کارشناسان» و با جلب نظر گروه‌های ذی‌نفع مختلف، برای رفع فیلترینگ اقدام خواهد کرد. نتیجه پنج ماه کار «کارشناسی» وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت چهاردهم در خصوص رفع فیلترینگ، در نشست سه‌شنبه ۴دی۱۴۰۳ شورای عالی فضای مجازی تعیین تکلیف و وعده داده شد تا فیلترینگ پیام‌رسان «واتس‌اپ» و «گوگل‌پلی (Google Play)» رفع شود.
شورای‌عالی فضای مجازی چه تصویب کرده است؟
به گزارش ایران وایر، متن کامل آخرین مصوبه شورای‌عالی فضای مجازی منتشر نشده است٬ خبرگزاری «مهر» اما خلاصه‌ای از آن را منتشر کرده است. براساس سندی که خبرگزاری مهر منتشر کرده، تصویب شده است که در مرحله اول ۵۰۰ میلیارد تومان در قالب بسته‌های حمایتی به پلتفرم‌های داخلی کمک شود. همچنین زیرساخت لازم برای سکوهای داخلی فراهم شود و فیلترینگ پیام‌رسان واتس‌اپ و گوگل‌پلی (Google Play) رفع شود.
در مرحله دوم از این مصوبه نیز موضوعاتی چون ارائه یوتیوب از طریق درگاه‌های حکمرانی‌پذیر، تصویب لایحه مقابله با اخبار جعلی در هیات دولت و اقدام به بررسی دو فوریت آن در مجلس و …، پیش‌بینی شده است.
موضوعاتی همچون ممنوعيت استفاده رسمی دستگاه‌های حکومتی از سکوهای خارجی، ارائه انحصاری خدمات الکترونیکی دولت در سکوهای داخلی، ارائه سرويس‌هاى جديد تحريم‌شكن، ساماندهی اينترنت اقشار، تدوين و پياده‌سازی طرح امنيت خانواده در فضاى مجازى، از‌جمله مصوبات این شورا در مرحله سوم است. همچنین «بازگشایی تلگرام بعد از مذاکره مشروط یا ارائه تلگرام از طریق سکوهای داخلی در صورت عدم توافق.»
تاثیر مصوبه شورای‌عالی فضای مجازی بر کاربران ایرانی
این مصوبه با اعتراض‌های فراوان فعالان جامعه مدنی، پژوهشگران عرصه دسترسی به اینترنت و فعالان حوزه تکنولوژی مواجه شد.
یک پژوهشگر دسترسی به اینترنت در این رابطه به «ایران‌وایر» گفت: «مصوبه اخیر شورای‌عالی فضای مجازی، میخ آخر بود به تابوت اینترنت غیر طبقاتی. براساس متن منتشر شده در مرحله سوم، “ساماندهی اينترنت اقشار” پیش بینی شده است. ساماندهی اینترنت اقشار، نام جدیدی برای اینترنت طبقاتی است.»
او ادامه داد: «اینترنت طبقاتی یعنی دولت یا حاکمیت به من مجوز دسترسی به یوتیوب را بدهد، اما به دیگری ندهد. یعنی در یک خانواده، هرکدام از اعضای خانواده به پلتفرم‌ها یا وبسایت‌های خاصی دسترسی داشته باشند و دیگری نداشته باشد.»
به گفته این پژوهشگر دسترسی به اینترنت، ایجاد تضاد منافع بین کاربران مختلف اینترنت در ایران، یکی از اهداف سیاست ارائه اینترنت طبقاتی است. در دوران ریاست‌جمهوری «حسن روحانی» نیز پس از ارائه اینترنت بدون فیلتر به خبرنگاران، شاهد آن بودیم که صدای اعتراض به فیلترینگ در رسانه‌های ایران طرح نمی‌شد.
حال همان سیاست به‌نحوی گسترده‌تر در حال اجراست. شاید دسترسی یافتن یک گروه یا طبقه به بعضی وبسایت‌ها یا پلتفرم‌ها مشکلات آن گروه را رفع کند، اما نباید فراموش کرد که حق دسترسی آزاد به اطلاعات و اینترنت، حق تمامی آحاد شهروندان است.
اینترنت حکمرانی شده به گفته این پژوهشگر دسترسی به اینترنت، دومین چالش این مصوبه است. اینترنت حکمرانی شده مدنظر اعضای شورای‌عالی فضای مجازی، به معنای ساختن نسخه‌های بدل از پلتفرم‌ها و … است. مانند «تلگرام طلایی»؛ نسخه‌هایی غیر امن و قابل مدیریت.
او افزود: «منظور از ارائه یوتیوب از طریق درگاه‌های حکمرانی‌پذیر به زبان ساده، یعنی وزارت ارتباطات موظف شده است که نسخه ایرانی از یوتیوب بسازد و در اختیار کاربران ایرانی قرار دهد تا از این طریق هم محتوای به نمایش درآمده برای کاربران را مدیریت کند و هم دسترسی به اطلاعات تک‌تک کاربرانی که از آن استفاده می‌کند را داشته باشد. مشابه این رفتار را در دوران وزارت آذری‌جهرمی و در رابطه با تلگرام طلایی تجربه کردیم.»
یکی دیگر از نکات مهم مصوبه روز ۴دی شورای‌عالی فضای مجازی، الزام دولت به تهیه لایحه «مقابله با اخبار جعلی» و ارسال آن به مجلس است.
تهیه چنین لایحه‌ای و تصویب آن در مجلس، مستمسکی خواهد شد برای برخوردهای امنیتی شدید‌تر با فعالان جامعه مدنی.
اگرچه نسخه نهایی مصوبه شورای‌عالی فضای مجازی که گفته می‌شود داری ۳۲ بند است هنوز منتشر نشده، سخنگو شورای‌عالی فضای مجازی در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس خبر منتشر شده در خبرگزاری مهر را تایید کرد و نوشت: «امشب در جلسه شورای‌عالی فضای مجازی بعد از مدت‌ها کار کارشناسی، بسته جامعی از اقدامات به تصویب رسید. این اقدامات شامل حمایت ویژه از سکوهای داخلی، رفع فیلتر واتس‌اپ و گوگل‌پلی، حمایت از تولید محتوای بومی و …، می‌شود..»
تنها دستاورد دولت چهاردهم در حوزه اینترنت
سومین جلسه شورای‌عالی فضای مجازی در دولت چهاردهم به ریاست مسعود پزشکیان، رییس‌جمهور و با حضور سران قوای مقننه و قضاییه، مدیران پلتفرم‌های داخلی و همچنین اعضای حقوقی و حقیقی شورای‌عالی فضای مجازی برگزار شد.
موضوع این جلسه، بازنگری «سیاست‌های مسدودسازی» بود و پیش‌بینی می‌شد پلتفرم‌هایی مانند «اینستاگرام»، «یوتیوب» و «تلگرام» نیز رفع فیلتر شوند، اما تنها واتس‌اپ و گوگل‌پلی رفع فیلتر شدند.
واتس‌اپ و گوگل‌پلی در جریان اعتراضات «زن، زندگی، آزادی» به دستور شورای‌عالی امنیت ملی و با قید موقت فیلتر شدند. واتس‌اپ پس از اینستاگرام و تلگرام، در سومین رتبه محبوبیت در بین کاربران ایرانی قرار دارد و تنها ۳۵.۳ درصد شهروندان از واتس‌اپ استفاده می‌کنند.
خبر رفع فیلتر گوگل‌پلی که به‌عنوان «گام اول» در راستای کاهش محدودیت‌های اینترنتی اعلام شده اما، تناقض عجیبی را به‌همراه دارد. در‌حالی کاربران ایرانی قرار است به این پلتفرم دسترسی پیدا کنند که گوگل‌پلی به‌دلیل تحریم‌های بین‌المللی، همچنان برای کاربران ایرانی غیرقابل استفاده است. از سوی دیگر، برخی اپلیکیشن‌های موجود در گوگل‌پلی در ایران فیلتر شده‌اند.
با تمامی این‌ها و به‌رغم این مصوبه، همچنان کاربران ایرانی به واتس‌اپ دسترسی ندارند. ایران‌وایر مطلع شده است که از شامگاه ۴دی۱۴۰۳، به‌مرور فیلتر گوگل‌پلی در کشور رفع شده، اما در مورد واتس‌اپ، «ابوالحسن فیروزآبادی»، دبیر سابق شورای‌عالی فضای مجازی در یک برنامه تلویزیونی توضیح داد که مصوبه رفع فیلتر طی سه روز کاری باید به دولت ارسال و پس از امضای رییس‌جمهور برسد. در مرحله بعدی، باید رضایت رهبر جمهوری اسلامی کسب شود تا فیلتر واتس‌اپ برداشته شود.
در همین مرحله نیز اما مصوبه شورای‌عالی فضای مجازی مخالفانی دارد. ساعتی پس از انتشار خبر رفع احتمالی فیلتریک واتس‌اپ و گوگل‌پلی، رییس دفتر عقیدتی سیاسی فرماندهی کل قوا در این رابطه گفت: «خطر فضای مجازی یک خطر بسیار جدی در انقلاب است. دنبال فیلترینگ نیستیم، اما فضای مجازی باید مدیریت شود.»
هم‌زمان نامهای با امضای ۱۳۶ نماینده مجلس منتشر شد که در آن طرح رفع فیلترینگ را «هدیه شگفتانه به دشمنان در جنگ نرم» توصیف کرده و از شورای‌عالی فضای مجازی خواسته تا تحت‌تاثیر «فضای هیجانی و احساسی» قرار نگیرد. این نمایندگان همچنین خواستار افشای پشت‌پرده تجارت فیلترشکن‌ها و برخورد قاطع با عاملان آن شده‌اند.
«علی خامنه‌ای»، رهبر جمهوری اسلامی، در آخرین اظهارنظر خود در رابطه با اینترنت در دیدار با اعضای دولت مسعود پزشکیان گفته بود: «آنچه که مهم است، این است که در فضای مجازی حکمرانی قانونمند وجود داشته باشد.»
به نظر می‌رسد که باوجود وعده‌های مسعود پزشکیان، تصمیم‌گیری در رابطه اینترنت و میزان دسترسی کاربران به اطلاعات، جایی به غیر از شورای‌عالی مجازی گرفته می‌شود و همچنان دسترسی آزاد به اینترنت، در حد وعده انتخاباتی بماند.
