ملی مذهبی _ مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری ایران روز چهارشنبه قانون «الزام دولت به تعلیق همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» را برای اجرا ابلاغ کرد. کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا ضمن تاکید بر لزوم از سرگیری همکاری با آژانس، خواستار آغاز مذاکرات برای «پایان برنامه هسته‌ای ایران» شد.
کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در پی گفتگو با عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «مذاکرات برای پایان دادن به برنامه هسته‌ای ایران باید هرچه سریع‌تر آغاز و همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باید از سر گرفته شود. اتحادیه اروپا آماده تسهیل است.»خانم کالاس افزود: «هرگونه تهدید به خروج از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) کمکی به کاهش تنش‌ها نمی‌کند.»
چنین اظهاراتی تغییری عمده در سیاست اتحادیه اروپا در قبال برنامه هسته‌ای ایران محسوب می‌شود. این اتحادیه پیش‌تر خواستار پایبندی ایران به تمام مفاد برجام و از ایجاد امکان از سرگیری بازرسی‌های آژانس شده بود.
عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران شامگاه چهارشنبه دوم ژوئیه در واکنش به اظهارات خانم کالاس در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «اگر هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک برجام بر این باور است که هدف هرگونه مذاکرات احتمالی پایان دادن به برنامه هسته‌ای ایران است، این بدان معنی است که کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا مفاد معاهده منع گسترش تسلیحات هسته‌ای را نادیده گرفته است. این مفاد این معاهده صراحتا حق تمامی کشورهای عضو را برای تحقیق، توسعه و استفاده صلح‌آمیز از فناوری هسته‌ای به رسمیت می‌شناسد.»
آقای عراقچی افزود: «[این اظهارات همچنین نشان می‌دهد که] مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت و همچنین خود توافق برجام دیگر برای هماهنگ‌کننده رسمی آن فاقد اعتبار تلقی می‌شود و در نتیجه، سازوکار موسوم به «ماشه» نیز فاقد مبنای حقوقی خواهد بود. حضور و نقش اتحادیه اروپا، کشورهای عضو آن و بریتانیا در هرگونه مذاکرات آینده از نظر حقوقی و سیاسی بی‌ارتباط و از این‌رو بی‌معنا خواهد بود.»
واکنش سازمان ملل متحد
استفادن دوجاریک، سخنگوی سازمان ملل متحد روز چهارشنبه در واکنش به اقدام آقای پزشکیان مبنی بر ابلاغ قانون «تعلیق همکاری ایران با آژانس» این امر را «نگران‌کننده» دانست.
آقای دوجاریک گفت: «ما تصمیم رسمی را دیده‌ایم که بدیهی است نگران‌کننده است. به‌نظر من، دبیرکل همواره به‌طور مستمر خواستار همکاری ایران با آژانس بوده است، و صادقانه بگویم، از همه کشورها خواسته است که در موضوعات هسته‌ای به‌طور نزدیک با آژانس همکاری کنند.»
واکنش آمریکا
تمی بروس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا روز چهارشنبه این اقدام جمهوری اسلامی ایران را «غیرقابل پذیرش» دانست.
خانم بروس گفت: «ما از عبارت غیرقابل پذیرش استفاده می‌کنیم. اینکه ایران در زمانی که فرصت دارد مسیر خود را تغییر دهد و راه صلح و رفاه را انتخاب کند، تصمیم گرفته همکاری با آژانس را تعلیق کند، غیرقابل پذیرش است.»
آمریکا در واکنش به ابلاغ قانون «تعلیق همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» توسط رئیس‌جمهور ایران می‌گوید که این اقدام غیرقابل قبول است. اسرائیل نیز خواستار فعال شدن «مکانیسم ماشه» علیه تهران شده است.
تامی بروس، سخنگوی وزارت خارجه ایالات متحده، روز چهارشنبه ۱۱ تیر در یک نشست خبری گفت که این اقدام غیرقابل قبول است و تهران باید بدون تأخیر بیشتر، همکاری کامل با آژانس سازمان ملل را از سر گیرد.
او افزود که ایران تصمیم گرفته همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را در مقطعی متوقف کند که «فرصتی برای تغییر مسیر و انتخاب راه صلح و رفاه دارد».
واکنش اسرائیل
گیدون سعار، وزیر امور خارجه اسرائيل روز چهارشنبه خواستار فعال کردن سازوکار «ماشه» از سوی تروئیکای اروپایی شد و در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «اکنون زمان فعال‌سازی سازوکار ماشه فرا رسیده است. من از کشورهای اروپایی عضو برجام یعنی آلمان، فرانسه و بریتانیا می‌خواهم که همه تحریم‌ها علیه ایران را مجددا اعمال کنند»
آقای سعار افزود: «ایران به‌تازگی بیانیه‌ای شرم‌آور مبنی بر تعلیق همکاری خود با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی صادر کرده است. این اقدام، نفی کامل تمامی تعهدات و الزامات بین‌المللی ایران در حوزه هسته‌ای است. جامعه بین‌الملل باید همین حالا با قاطعیت وارد عمل شود و از تمام ابزارها برای توقف جاه‌طلبی‌های هسته‌ای ایران استفاده کند.»
واکنش آلمان
آلمان روز چهارشنبه اقدام ایران را «نشانه‌ای فاجعه‌بار» دانست. مارتین گیزه، سخنگوی وزارت خارجه آلمان گفت: «همکاری ایران با آژانس برای یافتن راه‌حل دیپلماتیک ضروری است.»
در این قانون مصوب مجلس شورای اسلامی که مسعود پزشکیان آن را روز چهارشنبه ابلاغ کرد، دولت ایران مکلف است «بلافاصله هرگونه همکاری» با آژانس را تا «تأمین امنیت مراکز و دانشمندان هسته‌ای» و «حصول اطمینان» از رعایت کامل حق غنی‌سازی اورانیوم به حالت تعلیق درآورد.
استفان دوجاریک، سخنگوی دبیر کل سازمان ملل، هم به این اقدام واکنش نشان داد و گفت که تعلیق همکاری ایران با آژانس «بدون شک نگران‌کننده است».
او اظهار داشت: «ما از این تصمیم رسمی مطلع شده‌ایم، که بدون تردید نگران‌کننده است».
دوجاریک افزود: «فکر می‌کنم دبیر کل در فراخوان خود برای همکاری ایران با آژانس بسیار ثابت‌قدم بوده است، و در واقع، خواهان همکاری نزدیک تمام کشورها با آژانس در امور هسته‌ای است».
از سوی دیگر وزیر خارجۀ اسرائیل از سه کشور اروپایی عضو برجام خواست که «مکانیسم ماشه» را علیه ایران فعال کنند.
گیدئون سعار گفت: «زمان فعال کردن مکانیسم ماشه همین الان است. من از سه کشور اروپایی، آلمان، فرانسه و بریتانیا، می‌خواهم که تمام تحریم‌ها علیه رژیم ایران را دوباره برقرار کنند.
او با تأکید بر این که اجرای قانون مذکور در ایران به معنای «چشم‌پوشی کامل از تمام الزامات و تعهدات هسته‌ای بین‌المللی» این کشور است، خواستار اقدام قاطعانه جامعه بین‌المللی و استفاده از همه ابزارها برای «متوقف کردن جاه‌طلبی‌های هسته‌ای رژیم ایران» شد.
سخنگوی وزارت خارجه آلمان نیز روز چهارشنبه گفت که تصمیم ایران برای توقف همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یک «پیام فاجعه‌بار» می‌فرستد.
مارتیَن گیسه در پاسخ به سوالات خبرنگاران گفت: «برای رسیدن به یک راه‌حل دیپلماتیک، ایران باید با آژانس همکاری کند».
مطرح شدن این لایحه در مجلس که به تصویب شورای نگهبان هم رسیده است، پس از آن صورت گرفت که اسرائیل و ایالات متحده تأسیسات هسته‌ای ایران را با هدف جلوگیری از دستیابی تهران به سلاح هسته‌ای بمباران کردند.
جمهوری اسلامی ایران دسترسی بازرسان آژانس را محدود کرده و هم‌اکنون نیز گروهی از بازرسان آژانس که در ایران هستند، اجازهً ورود به سایت‌های هسته‌ای برای ارزیابی دقیق خسارت ناشی از حملات جنگ ۱۲ روزه را ندارند.
هنوز مشخص نیست تهران قرار است چگونه تعلیق همکاری با آژانس را اجرا کند. در ساختار حکومتی ایران، شورای عالی امنیت ملی اختیار دارد نحوهٔ اجرای این لایحه را تعیین کند، به این معنا که ممکن است تمامی خواسته‌های مجلس به‌طور کامل اجرا نشود.
